Tuyến cao tốc Bắc - Nam từ Lạng Sơn đến Cà Mau với chiều dài hơn 1.500km sẽ được đầu tư thành 3 giai đoạn. Theo dự kiến, năm 2019, dự án sẽ được khởi công.

Trong kỳ họp lần này, “Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án đầu tư xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020”, sẽ được Chính phủ trình Quốc hội xem xét để thông qua chủ trương đầu tư dự án.

Theo tờ trình, giai đoạn 1 (2017-2020) sẽ đầu tư 654km cao tốc, giảm 59km so với 713km theo phương án cũ.

Cụ thể, các đoạn được đầu tư và khai thác gồm: đoạn Nha Trang (Khánh Hòa) - Dầu Giây (Đồng Nai), Cao Bồ (Nam Định) - Bãi Vọt (Hà Tĩnh), Cam Lộ (Quảng Trị) - La Sơn (Thừa Thiên - Huế) và cầu Mỹ Thuận 2. Trong đó, dự án cầu Mỹ Thuận 2 sẽ được bổ sung thêm và với đoạn La Sơn - Túy Loan sẽ chưa mở rộng quy mô từ 2 làn xe lên 4 làn xe.

Dự án gồm 11 dự án thành phần, trong đó 3 dự án được đầu tư theo hình thức công, 8 dự án được đầu tư theo hình thức PPP (đối tác công tư).

Theo dự kiến, tổng mức đầu tư của dự án trong giai đoạn 2017-2020 là khoảng hơn 118.700 tỷ đồng (theo phương án cũ là 130.216 tỷ đồng).

Trong đó, khoảng 55.000 tỷ đồng do nhà nước hỗ trợ từ vốn trái phiếu Chính phủ, gồm chi phí GPMB là hơn 14.100 tỷ đồng, chi phí xây dựng những dự án PPP là hơn 27.000 tỷ đồng và hơn 13.000 tỷ đồng để đầu tư công đoạn Cam Lộ (Quảng Trị) - La Sơn (Thừa Thiên - Huế), đoạn Cao Bồ (Nam Định) - Mai Sơn (Ninh Bình) và cầu Mỹ Thuận 2. Như vậy, khoảng 63.700 tỷ đồng là số vốn còn lại phải thu hút nhà đầu tư.

Về tiến độ, năm 2017-2018, các dự án sẽ chuẩn bị đầu tư, năm 2019 sẽ dự kiến khởi công và đến năm 2021 sẽ cơ bản được hoàn thành.

Trong giai đoạn 2021-2025, dự kiến đầu tư các đoạn Quảng Ngãi - Nha Trang, Bãi Vọt - Cam Lộ và mở rộng đoạn La Sơn - Túy Loan lên 4 làn xe. Giai đoạn sau 2025, đoạn Cần Thơ - TP. Cà Mau sẽ được đầu tư và đưa vào khai thác. Hơn 700km cao tốc Bắc Nam cũng sẽ được đầu tư thêm trong hai giai đoạn này.

Đấu thầu dự án còn nhiều khó khăn

Cấp có thẩm quyền chỉ đạo, khi tham gia dự án PPP, tất cả các nhà đầu tư đều phải chọn thông qua hình thức đấu thầu cạnh tranh.

Tuy nhiên, theo Chính phủ, để các dự án PPP được triển khai thành công, phía cơ quan nhà nước không thể quyết định hoàn toàn mà còn phụ thuộc vào thị trường như tính hấp dẫn của dự án, mức độ rủi ro, mức độ ổn định chính sách, nguồn tín dụng dài hạn...

Cũng theo Chính phủ, còn tồn tại những bất cập trong hệ thống văn bản điều chỉnh theo hình thức PPP, chẳng hạn như cơ chế xác định giá dịch vụ từ khi lập báo cáo về tính khả thi, khiến công tác đấu thầu gặp khó khăn.

Hơn nữa, các dự án được triển khai theo trình tự thủ tục chặt chẽ, cần thời gian dài nên việc giải ngân 55.000 tỷ đồng từ vốn trái phiếu Chính phủ giai đoạn 2017-2020 không khả thi, và còn phụ thuộc vào tiến độ thực hiện GPMB.

Vì vậy, Chính phủ kiến nghị Quốc hội chấp thuận cơ chế, chính sách đầu tư do Quốc hội nắm thẩm quyền.

Cụ thể, với đoạn cao tốc không thành công khi đấu thầu nhà đầu tư, Chính phủ kiến nghị Quốc hội vẫn cho phép GPMB các đoạn nằm trong kế hoạch đầu tư giai đoạn 2017-2020 và giao Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét dùng số vốn còn lại để đầu tư một số đoạn cấp bách.

Với cao tốc Bắc - Nam từ cửa khẩu Hữu Nghị đến TP. Cà Mau hiện nay, 297km đang thực hiện đầu tư, 223km đã được đưa vào khai thác và 67km đã xác định được nguồn vốn và làm xong thủ tục đầu tư. Tuyến cao tốc còn lại cần đầu tư là 150km đoạn Cần Thơ - Cà Mau, 1.372km trên đoạn Hà Nội - Tp.HCM và cầu Mỹ Thuận 2 với chiều dài 7km.

Theo Chính phủ, hiện nay, quy mô quốc lộ 1 đã được nâng lên 4 làn xe, đáp ứng khoảng 35.000 xe con mỗi ngày đêm. Đến năm 2020, năng lực của quốc lộ 1 sẽ không đáp ứng được nhu cầu vận tải trên các đoạn Nam Định - Hà Tĩnh, Đồng Nai - Khánh Hòa, Quảng Trị - Thừa Thiên Huế và đến khoảng năm 2025, sẽ không đáp ứng được nhu cầu của đoạn Hà Tĩnh - Quảng Trị, Quảng Ngãi - Khánh Hòa, Thừa Thiên Huế - Đà Nẵng.

Không thể trì hoãn việc làm đường bộ cao tốc Bắc - Nam bởi cần: Đáp ứng nhu cầu vận tải của hành lang kinh tế Bắc - Nam, nhất là với một số đoạn cấp bách để hạn chế ùn tắc và tai nạn giao thông; cải thiện năng lực cạnh tranh của nền kinh tế; lựa chọn khả thi khi chưa thể sớm đầu tư đường sắt tốc độ cao; giải quyết những vấn đề quốc lộ 1 không thể đáp ứng.